Rotacyzm, inaczej reranie, to często występująca zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, wada wymowy obejmująca nieprawidłową realizację głoski [r].

Frekwencja występowania głoski [r] w języku polskim jest znacząca, co powoduje, że słuchacz szybko dostrzega wadę wymowy. Podczas artykulacji tejże głoski masa języka przyjmuje szeroki układ, jego boki dotykają górnych zębów trzonowych i dziąseł. Przednia część języka wykonuje wibracje (stąd głoska bywa nazywana drążącą). Taki sposób pracy języka wymaga osiągnięcia dużej sprawności i precyzji ruchów.

Kiedy pojawia się głoska [r] i jakie mogą być nieprawidłowe jej realizacje?

Poprawna wymowa głoski [r] stabilizuje się między 5 a 6 rokiem życia, jednak nie zawsze następuje to w sposób harmonijny.

Głoska może być substytuowana, czyli zamieniana na inną głoskę języka polskiego, np. [l], [j], [ł]. Taki rodzaj rotacyzmu nazywamy pararotacyzmem, np. wymowa [rower] jako [lowel]. Warto w tym miejscu podkreślić, że jest to zjawisko charakterystyczne dla dzieci młodszych i przed piątym rokiem życia jest uznawane za normę.

W innych wypadkach głoska może być opuszczana. Brak realizacji głoski nazywamy
mogirotacyzmem, wymowa typu [kowa] zamiast [krowa].

Jednak jako logopedzi najczęściej spotykamy się z rotacyzmem właściwym, gdzie głoska [r] jest zniekształcana, deformowana, co oznacza, że tworzony jest dźwięk, który nie występuje w systemie języka polskiego.
Biorąc pod uwagę miejsce powstawania deformacji możemy wyróżnić różne rodzaje rotacyzmu:

• rotacyzm języczkowy, gdzie drgania przenoszą się na zakończenie podniebienia miękkiego; taki sposób realizacji dźwięku często jest nazywany r-francuskim; wada ta jest jedną z najczęstszych deformacji,
• rotacyzm gardłowy, gdzie drgania powstają w głębi jamy ustnej, w okolicach tylnej ściany gardła,
• rotacyzm wargowy - artykulacja głoski r jest przeniesiona na wargi, bywa nazywane r- furmańskim.

Artykulacja opisywanej głoski może być przeniesiona jeszcze w inne miejsca, wówczas mamy do czynienia np. z rotacyzmem policzkowym, podniebiennym, krtaniowym czy międzyzębowym.

Warto wspomnieć także o rotacyzmie jednouderzeniowym, którego realizacja polega na drgnięciu czubka języka w prawidłowym miejscu, ale w nieprawidłowy sposób. Wtedy dziecko nie potrafi wymówić [r] w pozycji izolowanej.

Jakie są przyczyny rotacyzmu?

Etiologia tej wady wymowy jest bardzo zróżnicowana. Mogą ją wywoływać m.in. czynniki:

• anatomiczne, czyli nieprawidłowa budowa aparatu artykulacyjnego, np. skrócone wędzidełko podjęzykowe,
• funkcjonalne, czyli obniżenie sprawności artykulatorów,
• środowiskowe, naśladowanie nieprawidłowych wzorców wymowy rodziców lub opiekunów,
• pielęgnacyjne w zakresie rozwoju prymarnych funkcji pokarmowych,
• wynikające z powikłań rozwoju w okresie pre-, peri- i postnatalnym, rzutujące na całościowy rozwój dziecka we wczesnym dzieciństwie, w wieku przedszkolnym i szkolnym, w tym na rozwój mowy.

Kiedy korygować wadę wymowy? Jakie są perspektywy zmian?

Jeśli głoska [r] nie pojawi się w odpowiednim czasie i dziecko nie wymawia
jej w wieku 6 lat i później, zamienia ją na [l] lub [j] należy podjąć terapię
logopedyczną. W przypadku zniekształcania głoski (np. r-francuskie) terapię
trzeba rozpocząć jak najwcześniej. Bardzo istotna jest rzetelna diagnoza i
praca pod okiem terapeuty oraz systematyczne wykonywanie indywidualnie zaleconych ćwiczeń w domu.

Autor: mgr Małgorzata Sołtys

Data publikacji: 25.03.2017

Artykuł zamieszczony na stronie internetowej Bona Verba ma charakter informacyjny i objęty jest prawem ochrony własności intelektualnej. Dlatego też zabrania się bez pisemnej zgody autorki oraz poradni Bona Verba powielania, kopiowania lub wykorzystywania w całości lub we fragmentach do celów prywatnych, zwłaszcza przypisywania jako własne, wszelkich informacji, zdjęć lub danych znajdujących się na niniejszej stronie internetowej pod rygorem sankcji prawnych.

8 latek nie mówi r , kiedy dziecko powinno wymawiać r , kiedy dziecko mówi sz cz, gdy dziecko zamiast r mowi j , jak nauczyć dziecko mówić sz cz , wymowa r ułożenie języka , dziecko nie wymawia r kiedy do logopedy , wymowa r ćwiczenia dla dorosłych